evrimsel faktör ne demek?
Evrimsel faktör veya evrim faktörü, biyolojide bir popülasyonun
ve sahip olduğu gen
varyasyonlarının tümünü etkileyen ve değiştiren tüm faktörlere ve
evrimsel süreçlere denir.
Evrimsel faktörün daha özlü ve doğru tanımı gelir:
Bir gen havuzundaki
değiştiren veya
üzerindeki
yeni kombinasyonlara yol açan tüm
süreçlerdir. göre, tüm bu süreçler
evrimsel değişimlerin ana nedenidir.
Başlıca evrimsel faktörler şunlardır:
- : ve döllenme sırasındaki sonrası gerçekleşen rekombinasyon
ile ebeveynlerin genetik malzemeleri yeniden karıştırılır ve böylece
yavrularda yeni gen kombinasyonları oluşur. Genetik
rekombinasyonların frekansları, bir popülasyon içinde değişmeden
kalabilmesine rağmen popülasyondaki bireylerin (özellikle
) etkili olarak artmaya başlar.
Rekombinasyonlar,
sırasında oluşmazlar ve aynı döllenmiş yumurtadan doğan tek yumurta
ikizlerinde etkili olmazlar.
- : Hücre genomu içindeki
dizilerinde oluşan ani ve spontan
değişikliklerle sürekli yeni genler ortaya çıkar. Eğer bir mutasyon,
üreme hücrelerinde gerçekleşmişse, değişen ve yeni oluşan bu genetik
özellikler, spermle döllenen yumurta hücresi üzerinden gelecek
nesile aktarılır ve böylece bir popülasyonun gen havuzunun
değişmesine yol açabilir. Bu şekilde, daha önce popülasyonda
görülmeyen yeni genetik özellikler, gen havuzuna kazandırılmış olur.
Bu genetik özelliklerin gen havuzunu kalıcı olarak değiştirip
değiştirmeyeceği ise, seçilimlerin bu yeni genetik özelliklere nasıl
etki edeceğine bağlıdır. Olumsuz etki eden veya popüsyona herhangi
bir avantaj sağlamayan özellikler, gen havuzundan ya tamamen
kaybolur ya da ender olarak kalırlar.
- ; dış çevrenin, uyum
konusunda daha elverişli özelliklere sahip organizmaları tercih
ettiği, diğerlerini ise tasfiye ettiği bir süreçtir. Doğal seçilimin
ön koşulu, kalıtsal varyasyonların ve genetik değişkenliklerin,
mutasyon ve rekombinasyonlar yoluyla halihazırda popülasyonda daha
önceden oluşmuş olmalarıdır. Çoğu popülasyonda canlılar, hayatta
kalabileceğinden çok daha fazla yavrular üretir. Bu yavrulardan çoğu
üreme yaşına gelmeden önce ölürler veya diğer bireylerden, avantajlı
özelliklere sahip daha az yavru doğururlar. Bu yavruların hayatta
kalma ve üreme yetenekleri de birbirlerinden farklı olduğundan,
gelecek neslin gen havuzuna farklı katkı yaparlar. Avantajlı
özelliklere sahip genler popülasyonda daha yaygın hale gelirken,
daha az avantaj içeren genetik özelliklerin ve varyantların
frekansları ise azalmaya başlar.
- ; zaman
içinde rastlantılara bağlı nedenlerden alel frekansında değişiklere
yol açan ve bazı alelleri bir popülasyondan kaldırarak gen havuzuna
etki eden evrimsel bir süreçtir. Genetik sürüklenmenin etkisi, küçük
popülasyonlarda büyük, büyük popülasyonlarda ise küçüktür. Örneğin,
doğal bir afet veya salgın bir hastalık yüzünden, belli özellikleri
taşıyan bir grubun bireyleri aniden ölebilirler. Hayatta kalan ve
biraz daha farklı bir genetik yapıya sahip olan bireyler ise
yayılmaya başlar. Genetik sürüklenmenin başka bir örneği, küçük bir
tarafından yeni bir
yaşam alanının keşfedilmesi ve koloni oluşturulmasıdır. Burada
kurucu popülasyonu, ayrıldığı ana popülasyonun tüm gen havuzuna
sahip olamayacağından, bu ebeveyn popülasyondan bazı genetik
özellikler bakımından ayrılır. Buraya kalıcı olarak yerleşen daha
sonraki yeni popülasyon ise, ilk gelen ve ana popülasyondan farklı
olarak ayrılan kurucu popülasyonun benzer genetik özelliklerini ve
gen frekans dağılımına sahip olurlar.
Daha geniş bir anlamda;
evrimsel faktörlere dahil edilebilirler.
Kaynakça
- Herder-Lexikon der Biologie. Spektrum Akademischer Verlag, ISBN
3-86025-156-2
- Campbell, N. A.: Biologie. Spektrum Akademischer Verlag.
Orijinal kaynak: evrimsel faktör. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Kategoriler